وبلاگ شخصی مهندس شیرزاد یزدانی

تجمع کاربرهای ناسازگار و نامطلوب مانند تعمیرگاه های اتومبیل ، انبارهای متروک کالا ، مکان های جمع آورری ماشین آلات  و آهن قراضه و ما بین آنها ساخت وسازهای کارگاهی و بناهای مسکونی پراکنده و فاقد ارزش که در گذشته به علت ارزانی قیمت زمین های خارج از محدوده و بی توجهی مسئولان مربوط، در این مناطق احداث
شده اند، آغاز شهر یا به عبارت دیگر حد و حدود مشخص کننده آن را بی ربط و بی معنا کرده است . در مسیر ورودی به شهر و در مدخل آن ، جایی که شهر باید خود را به تازه واردین و بازدید کنندگان معرفی کند ، نشانی از معماری و ساخت و سازهای هنرمندانه و فضاهای صمیمی و دلنشین به چشم نمی خورد ، بلکه ناظر خود را با جنگلی از تابلوهای تبلیغاتی ، زمین های بایر و سطوح کسل کننده خیابان های عریض و بی روح مواجه می بیند . بنابراین طراحی مسیر و مدخل ورودی به شهر ، می تواند وظیفه ای جدید و چالشی برای طراحان شهری محسوب می گردد ، تا به شهروندان، مسافران و گردشگران، فضاهای خاطره انگیز و فراموش نشدنی را ارائه کند.

اراضی بایر و برزگی که در حاشیه مسیرهای ورودی قرار دارند ، می توانند به کاربرهای مبادی ورودی شهر از قبیل پایانه های مسافری ، پایانه های حمل و نقل کالا ، مهمانسرا ، رستوران ، جایگاه سوخت رسانی (پمپ بنزین) ، فروشگاه های فروش سوغات شهر و فروشگاههای بزرگ اختصاص داده شوند . از لحاظ شهرسازی ، فضاهای موجود در مبادی ورودی ، به همان میزان که چشم انداز های مناظر طبیعی  در شهر (تپه ماهور و دره ها ) مهم اند ، آنها نیز از اهمیت
ویژه ای برخوردارند. به علت عدم کنترل و بی توجهی مسئولان ذی ربط در گذشته و احتمالاً در حال حاضر ، کاربرهای ناسازگار و فاقد مطلوبیت و آلاینده ای مانند مغازه های کوچک خدمات رسانی و تعمیر اتومبیل ، به صورت خطی وانبوه در حاشیه مبادی ورودی ایجاد شده است .کارگاههای متعدد تولیدی و آلاینده که به دلیل قیمت ارزان اراضی در حاشیه مسیرهای ورودی مستقر شده اند ، هر یک در ارائه سیمای زشت و ناهنجار و آلودگی بصری مسیر ، نقش بزرگی دارند .

 محدودیت ها و امکانات:

·    کاربری های ناسازگار و آلاینده که بدون مجوز ایجاد شده اند اعم از کاربری مسکونی که اقشار کم درآمد در آنها سکنی دارند وکاربریهای خدماتی در جوار محورها که اغلب مغازه هایی هستند که برای خدمات رسانی به اتومبیل ها اختصاص دارند و کارگاههای صنعتی که سبب کاهش زیبایی و جذابیت در مبادی ورودی شده اند.

·    وجود زمین های بایر در جوار محورهای ورودی این امکان را به وجود می آورد که کاربریهای پراکنده خدمات رسانی اتومبیل را تجمیع کرده و این نوع کاربریهای پراکنده را در یک یا چند مکان ساماندهی نمود. با این کار امکانات بیشتری برای ارایه این نوع خدمات فراهم شده و منظره زشت و نازیبایی که در مبادی ورودی به وجود آورده اند از بین می رود.

·    ایجاد فضای سبز و غرس درختان گوناگون که می تواند تصویر مثبتی در ذهن بیننده القاء کند و این عنصر می تواند سیمای زشت و ناهنجار بدنه های موجود را در پشت آن پنهان نماید.

·    تغییر کاربری تعدادی از کاربریهای ناسازگار به کاربریهای مناسب تر ویژه مبادی ورودی مانند چایخانه ها- غذاخوری ها و فروشگاههای بزرگ

·    اراضی بایری که در مدخل ورودی شهر وجود دارند می توانند به کاربریهایی مانند فروشگاههای بزرگ اختصاص داده شوند و با ایجاد معماری ویژه متناسب با معماری بومی شهر به عنوان
نشانه های بصری عمل کنند. همچنین می توان کاربریهای ویژه مبادی ورودی مانند پایانه اتوبوس های بین شهری و پایانه مینی بوس هایی که به شهر و روستاهای حومه تردد می کنند یا پایانه
وانت های بارکش که در حال حاضر در نقاط مختلف شهر به انتظار بار و مسافر توقف می کنند اختصاص یابند. همچنین بخشی از اراضی بایر را می تواند به پمپ بنزین و فضاهای سبز و پارک تبدیل نمود.

·        ایجاد دکه های اطلاع رسانی در مبادی ورودی جهت راهنمایی مسافرین و شهروندان

·        ایجاد استند و بیلبورد جهت درج اطلاعات عمومی شهر

·        ایجاد استند و بیلبورد جهت معرفی جاذبه های توریستی و گردشگری شهر

·    ایجاد استند و بیلبورد جهت اعلام شماره تلفن ضروری و آدرس مکان های مهم شهر از جمله پارک ها و مکان های عمومی

·        ایجاد استند و بیلبورد جهت نمایش نقشه خیابانهای اصلی شهر و تعیین مسیر ورودی و خروجی شهر

·        نورپردازی مبادی ورودی شهر ( از 500 متر مانده به مدخل)

      و .................

ضوابط و معیارهای طراحی

·    طراحی مسیرهای ورودی و ایجاد منظر متنوع در مسیر، باید با توجه به میزان درک و تجربه کردن مناظر توسط رانندگان و سرنشینان اتومبیل که با سرعت میانگین 30 تا 50 کیلومتر در ساعت در حرکت اند، در نظر گرفته شود، زیرا مسافتی که یک اتومبیل با سرعت 30 تا 50 کیلومتر در ساعت طی می کند ، مساوی با ده برابر مسافتی است که یک فرد پیاده در ساعت طی خواهد کرد (سرعت پیاده بین 3 تا 5 کیلومتر در ساعت است).  بنابراین تجربه کردن فضا و صحنه ها برای راننده و سرنشینان ، شبیه حرکت سریع یک فیلم سینمایی
 خواهد بود.

·    ایجادکاربریهای گوناگون ، ویژه خدمات مبادی ورودی شهر، مانند غذاخوری ها، چایخوری ها، فروشگاههای بزرگ ، حتی برای مناطق صنعتی و کارگاهی در حاشیه مسیرهای اصلی این مناطق

·    حفظ مقیاس و اندازه نسبت به مناطق همجوار ، مخازن گاز یا دودکش بلند یک کارگاه صنعتی نباید ارتباط بصری با مناره گنبد مسجدی ، در داخل محدوده مسیر را قطع و یا مسدود کند.

·    ایجاد خط آسمانی موزون در طول مسیر که در وضعیت موجود ، احجام بلند و کوتاه در مسیر، اغتشاش بصری و بی نظمی را در آن پدید آورده اند.

·    به وجود آوردن فضاهایی متنوع و دلپذیر در طول مسیر، با ایجاد فضاهای سبز، باغچه بندی ، ایجاد قلمرو ویژه عابران پیاده ، احداث مسیر ویژه برای تردد با دوچرخه و اختصاص محدوده هایی برای پارک اتومبیل ها و پیش بینی مکان هایی برای رفع خستگی با نیمکت هایی برای نشستن و استراحت.

·    اختصاص قطعاتی از مسیر به فضاهای پرتحرک عمومی برای شهروندان و مسافران و مشخص کردن عملکردهای محدوده ها ، با محوطه سازی ، استقرار احجام هنری و معماریهای ویژه

·    افزایش میزان درک و تجربه کردن فضاهای مسیر ، از طریق ارتقای سطح کیفیت طراحی در مورد فضاهای متوالی و همچنین برای هر فضا به صورت جداگانه و نوسازی آنها

·    تشدید ویژگی های مسیر، با ایجاد فضاهای متوالی و پرمعنا برای سهولت جهت یابی و هدایت بصری.
مکان یابی برای معماری های ویژه که فقط در نقاط مهم و سوق الجیشی مسیر باید استقرار یابند. البته از این عنصر باید به طور محدود استفاده شود.

·    ایجاد صحنه های متنوع و جذاب ، با تشدید مناظر شیب ها، غرس درختان و درختچه ها در رویت تپه ماهورهای حاشیه مسیر و در حاشیه رودخانه ها و نهرها

·    با تغییر شکل و فرم میدان ها ، پل ها ، روگذرهای عابر پیاده، احجام روشنایی مسیر و تغییر دادن شکل و ارتفاع آنها برای هر فضا ، با استفاده از گیاهان (پیچک ها) درختان با اشکال متفاوت (تاج بلند و تاج کوتاه) ، درختچه های مختلف ، می توان به فضاها تنوع بخشید و تأثیرگذاری فضایی آنها را تشدید کرد.

·    تقسیم بندی طول مسیر به قطعات مختلف، سبب تنوع و به وجود آمدن فضاهای متفاوت از یکدیگر
 خواهد شد.

·    طرح های جامع و تفضیلی و طرح های بخشی (درازمدت و کوتاه مدت) باید توسط مسئولان ذیربط با
طرح های مسیر ورودی شهرها هماهنگ شده و مطابقت داشته باشند.

تدوین و ضرورت استخراج اصول و ضوابط منظر و سیما سازی ورودی شهرها»

     ورودی شهر اولین فضای شهری است که هر کس به هنگام ورود با آن مواجه می شود و می بایستی احساسی از شوق ، رسیدن و ورود در مسافر برانگیزد.

     در گذشته ورود به شهر با سلسله مراتبی همراه بود که ذهن بتدریج پس از عبور از داخل مزارع و باغات اطراف شهر با دیدن برج و بارو و دروازه جهت ورودی به شهر آماده می شد و تصویر ذهنی ایجاد می گردید. اما در شرایط فعلی که سرعت حرکت میان شهرها به شدت افزایش یافته است ، ناگهان در بدون ورود به شهر با تصاویری نظیر تعمیرگاهها و خدمات اتومبیل ، گاراژها ، انبارها ، مصالح فروشی ها و ... که نه تنها نشانی از هویت شهری ندارد بلکه چنان تأثیر ناخوشایندی در بیننده ایجاد می کند که در همان لحظه اول دلزدگی و احساس نامطلوب ایجاد می نماید. بنابراین در شرایط فعلی نیاز به شدت احساس می شود. بدیهی است که هر چه سرعت بالاتر می رود عرصه بیشتری باید در
اختیار فرد قرار گیرد تا در سرعت بالا مجال ادراک ورود به شهر فراهم شود، هر قدر این عرصه با روحیه استقبال
و بدرقه هماهنگ تر باشد، در این راستا کمک مؤثرتری خواهد بود از اینجاست که لزوم پرداختن به ورودی شهر اهمیت می یابد.

در حال حاضر با دو گونه ورودی در شهرهایمان روبرو هستیم:

1- گونه ای که بصورت خود بخودی توسط ساکنین آن حوزه بصورت غیرقانونی ایجاد شده و از هیچ طرح و انضباط خاصی تبعیت نمی کند اما به دلیل تکرار زیاد بصورت الگو درآمده (وضعیت ورودی اکثر شهرهای ما)

2- ورودی هایی که براساس الگویی نامعلوم با دخالت مدیران شهری شکل گرفته اند

      هر دوگونه نیاز به شناخت و بررسی دارد تا به راهکارهای ساماندهی وضعیت موجود از جمله ضوابط و مقررات مربوط به ساخت و ساز در ورودی شهرها و پیشنهاد مدیریت اجرایی و نظام و ساز و کار کنترل و هدایت ساخت و سازها نائل شویم.

 پیشنهادات :

1-   تعریف محدوده مبادی ورودی شهر از نظر قرار گیری در داخل محدوده شهر – حریم شهر یا خارج از حریم شهر

2-  به منظور توجه به اثرات متقابل شهر و مبادی ورودی آن بر یکدگیر کلیه طرح طرح های جامع و هادی شهرها مکلف شوند ضمن تعریف حدود تقریبی محدوده مبادی ورودی شهر به سیاستگذاری متناسب در رابطه با این محدوده ها بپردازند.

3-  تهیه طرح های موردی ساماندهی مبادی وردی شهرها با هدف ارتقاء کیفیت محیطی و تدوین ابزار هدایت و کنترل ساماندهی و اولویت بندی اقدامات ساماندهی و تعریف ساز و کار مناسب جهت تحقق پذیری طرح.

4-  تشکیل کمیته تخصصی ساماندهی مبادی ورودی شهرهای استان جهت بررسی کلیه موضوعات مرتبط با مبادی ورودی شهرها و ارجاع نتایج به کمیسیون ماده پنج جهت تصمیم گیری نهایی.

5-   اعضای اصلی کمیته تخصصی ساماندهی مبادی ورودی شهرها عبارتند از

- نماینده سازمان مسکن و شهرسازی استان

- نماینده دفتر فنی استانداری مازندران

- نماینده سازمان جهاد کشاورزی استان

- نماینده سازمان حفاظت محیط زیست استان

- نماینده اداره راه و ترابری استان

- نماینده سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان

- نماینده سازمان نظام مهندسی ساختمان استان

- نماینده شهرداری مرکز استان

- نماینده شورای اسلامی استان

- نماینده مهندسین مشاور تهیه کننده طرح

·        پیشنهاد می شود اعضای کمیته ترجیحاً دارای تخصص شهرسازی یا معماری یا ترافیک باشند.

                                                                                                    شیرزاد یزدانی